Αρχικά, θα λέγαμε ότι ο Covid -19 μας φέρνει αντιμέτωπους με μια κρίση τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Η κρίση είναι μια παροδική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από μια ανοδική ένταση, ψυχική αποδιοργάνωση, και συναισθηματική αποσταθεροποίηση (Caplan, 1961). Το άτομο, έρχεται αντιμέτωπο με μια διατάραξη της καθημερινότητας του, την οποία αντιλαμβάνεται ως απειλητική. Οι συνήθεις δεξιότητες του ατόμου δεν επαρκούν για την επίλυση της κρίσης, κατάσταση η οποία ενδέχεται να του προκαλέσει κατάθλιψη ή/και συναισθηματική κατάρρευση, ενώ για να βγει από αυτήν χρειάζεται να βρει νέες και περισσότερο αποτελεσματικές μεθόδους και δεξιότητες αντιμετώπισης (Caplan, 1964).

Αντίστοιχα, στην περίπτωση του κορονοϊού πέρα από την κυριολεκτική διασπορά του ιού την οποία όλοι απευχόμαστε, υπάρχει και η διασπορά του φόβου, του άγχους, της ενοχής και του στίγματος (εκείνων που νόσησαν), των προκαταλήψεων, έως και του ρατσισμού (π.χ. οικινέζοι φταίνε), της ανεύθυνης πληροφόρησης, της συνωμοσιολογίας και της τρομοκρατίας.

Πως όμως θα μπορέσουμε να σταθούμε στα νέα δεδομένα και κυρίως πως θα επικοινωνήσουμε τα νέα δεδομένα στα παιδιά και στους εφήβους?

Όπως αναφέρουν οι ειδικοί (Χατζηχρήστου, et al., 2020) τα βασικά βήματα είναι τα εξής:

1) Ενημέρωση από έγκυρες και αξιόπιστες πηγές

2) Διατήρηση ψύχραιμης στάσης

3) Πρόληψη και κανόνες υγιεινής με τους γονείς να δίνουν το παράδειγμα

4) Αυτοφροντίδα (μεριμνούμε για την υγεία μας και τις ψυχολογικές μας ανάγκες, ώστε να είμαστε σε θέση να στηρίξουμε τα παιδιά)

5) Έκθεση σε M.M.E : προσέχουμε τις πηγές ενημέρωσης τόσο τις δικές μας όσο και των παιδιών μας

6) Αποφυγή απόδοσης ευθυνών/κατηγοριών (εάν ένα άτομο από το στενό μας περιβάλλον έχει νοσήσει)

7) Επικοινωνία/Συνεργασία με το σχολείο

Αναφορικά με την επικοινωνία μας με τα παιδιά και τους εφήβους σε σχέση με τον Covid -19οι Χατζηχρήστου, et al., (2020) προτείνουν:

1. Διαθεσιμότητα για συζήτηση: δεν κρύβουμε ή αποσιωπούμε την κατάσταση αλλά ούτε και τρομοκρατούμε. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού εξηγούμε με απλά λόγια την κατάσταση, απαντούμε σε ερωτήσεις και απορίες. Εάν πρόκειται για εφήβους προωθούμε να αναζητήσουν οι ίδιοι αξιόπιστες και επιστημονικά έγκυρες πηγές πληροφόρησης
2. Αίσθηση ασφάλειας: βασικός παράγοντας για να αισθάνονται τα παιδιά ότι έχουμε τον έλεγχο ακολουθώντας, προτρέποντας και τηρώντας τους κανόνες πρόληψης και υγιεινής
3. Παρέχουμε πληροφόρηση σύμφωνα με το γνωστικό στάδιο ανάπτυξης των παιδιών και δεν προβαίνουμε σε ψευδείς καθησυχασμούς
4. Έκφραση συναισθημάτων και συναισθηματική στήριξη. Παρέχουμε στα παιδιά τον απαραίτητο χώρο και χρόνο ώστε να εκφράσουν ακόμα και δυσάρεστα συναισθήματα σε σχέση με την κατάσταση που επικρατεί, δίχως όμως να μεγεθύνονται υπερβολικοί ή/και παράλογοι φόβοι
5. Εμπλοκή σε δραστηριότητες που δημιουργούν συναισθηματική αποφόρτιση. Τα παιδιά πάντα έχουν ανάγκη το παιχνίδι γιατί μέσα από αυτό βιώνουν την πραγματικότητα και αποφορτίζονται. Ιδιαίτερα αυτές τις ημέρες που τα παιδιά θα βρίσκονται περισσότερες μέρες στο σπίτι είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να παίξουμε και να διασκεδάσουμε μαζί τους.

Σε κάθε περίπτωση ο πανικός είναι κακός σύμμαχος και άλλο τόσο η παραποίηση της πραγματικότητας (π.χ. εμένα δεν θα μου τύχει, υπερβάλουν, δεν ήρθε η συντέλεια του κόσμου) και άλλες τέτοιες αντιλήψεις οι οποίες κάθε άλλο παρά συνεισφέρουν στο να παρθούν οι σωστές αποφάσεις. Η ατομική ευθύνη να προστατέψουμε τον εαυτό μας, τα παιδιά μας, τους γονείς μας, τους ευάλωτους συνανθρώπους μας, την χώρα μας σε συνδυασμό με τα μέτρα που επέβαλε η πολιτεία αποτελούν βασικούς πυλώνες πρόληψης και ελαχιστοποίησης τηςδιασποράς. Αποφεύγουμε τον πανικό, βγαίνουμε από την παθητικότητα και προβαίνουμε σε ενέργειες και τρόπους διαχείρισης της κατάστασης ώστε τελικά όλοι μαζί και κανένας μόνος να ανακτήσουμε τον έλεγχο της ζωής μας.

Μαρία Μπαρμπαδήμου – Ψυχολόγος

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Caplan, G. (1961). An approach to community mental health. New York: Grune &Stratton.

Caplan, G. (1964). Principles of preventive psychiatry. New York: Basic Books.

Χατζηχρήστου, X., Υφαντή, Θ., Λαμπροπούλου, Κ., Λιανός, Π., Γεωργουλέας, Γ., Μίχου, Σ., Φραγκιαδάκη, Δ., Αθανασίου, Δ. (2020). Συζητώντας και στηρίζοντας τους μαθητέςγια τον Covid-19: Χρήσιμες επισημάνσεις για εκπαιδευτικούς και σχολεία. Αθήνα:Εργαστήριο Σχολικής Ψυχολογίας, Τμήμα Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ. Αναρτήθηκε στο http://www.centerschoolpsych.psych.uoa.gr/images/psychologiki-stirixi-st-sxolei-gia-koronoio_covid19.pdf.